Του Χάρη Ντιγριντάκη
Σε κρίσιμη καμπή εισέρχεται ο κλάδος των δημοσίων έργων στην Ελλάδα. Εμβληματικά έργα που σχεδιάζει η πολιτεία κινδυνεύουν να ανακρούσουν πρύμναν, ελλείψει χρηματοδότησης. Ενστάσεις αλλά και καθυστερήσεις σε οριστικές μελέτες για στρατηγικά έργα όπως ο ΒΟΑΚ, δρομολογούν αναγκαίες εξελίξεις αναφορικά με την χρονική επέκταση της δυνατότητας καθώς και του περιθωρίου άντλησης πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η πρωτοφανής καταστροφή στη Θεσσαλία τον περασμένο Σεπτέμβριο δημιούργησε ανάσχεση στη δυνατότητα χρηματοδότησης σχεδιαζόμενων έργων από την πολιτεία μεταθέτοντας τα χρονικά, εξέλιξη πάντως που δεν αλλοιώνει το κάδρο προθέσεων της κυβέρνησης για την υλοποίησης του.
Ενδεικτική είναι η εμπλοκή στο project της επέκτασης της Λεωφόρου Κύμης που θα αποσυμφορήσει την Αττική Οδό προϋπολογισμού 352,3 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. Από την πλευρά του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών επισημαίνεται πως γίνεται προσπάθεια να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση και δεν υπάρχει η παραμικρή πρόθεση κατάργησης του συγκεκριμένου έργου, η υλοποίηση του οποίου συνεχίζει να αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης.
Προς ώρας η διαδικασία υλοποίησης του είναι «παγωμένη» ενώ έχει δημοπρατηθεί και έχει αναδειχτεί ανάδοχος, η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ– ΑΚΤΩΡ – ΙΝΤΡΑΚΑΤ.
Όπως προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα η ολοκλήρωση της Λεωφόρου Κύμης στο τμήμα: Αττική Οδός – Α/Κ Κύμης έως τον Κόμβο της Καλυφτάκη στην Εθνική Οδό» εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) τον Δεκέμβριο του 2021 με μηδενική πίστωση. Αυτό σημαίνει ότι η υλοποίησή του δεν θα μπορούσε να εκκινήσει πριν εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (ευρωπαϊκά κονδύλια). Στη συνέχεια, τον Ιούλιο του 2023, έγινε η μετάπτωση του έργου στο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) από τη νέα ηγεσία του υπουργείου Υποδομών υπό τον κ. Χρήστο Σταϊκούρα, και διατηρήθηκε η ίδια δέσμευση, καθώς ακόμα βρίσκονταν σε εξέλιξη οι ενέργειες για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης όπως προέβλεπε και η αρχική απόφαση ένταξης.
Την ίδια ώρα πονοκέφαλο στην κυβέρνηση αναφορικά με την πορεία των αποκρατικοποιήσεων και την δυνατότητα άντλησης εσόδων, αποτελεί αναντίρρητα η ένσταση που κατετέθη πριν λίγες ημέρες στο ΤΑΙΠΕΔ από την κοινοπραξία VINCI-Μυτιληναίος (που έδωσε το δεύτερο υψηλότερο τίμημα ύψους 3,106 δις ευρώ) στον διαγωνισμό για την επέκταση της 25ετούς σύμβασης παραχώρησης της ΑΤΤΙΚΗΣ ΟΔΟΥ όπου πλειοδότησε η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ με ποσό 3,27 δις. ευρώ.
Υπογραμμίζεται ότι τον Οκτώβριο του 2024, η σημερινή κοινοπραξία του αυτοκινητοδρόμου (ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις – ΑΒΑΞ) που κατέθεσε προσφορά ύψους 2,6 δισ, ευρώ θα παραδώσει τα κλειδιά των 70 χιλιομέτρων της Αττικής Οδού στον ανάδοχο. Σφραγίζοντας μία περίοδο 25 ετών από την περίοδο κατασκευής του έργου που ξεκίνησε την δεκαετία του ’90 και πέρασε από πολλά και συχνά δύσβατα μονοπάτια.
Το 7,5 % των εσόδων στο Δημόσιο
Με βάση τους όρους της νέας σύμβασης, η Αττική Οδός κάθε χρόνο θα αποδίδει στο ελληνικό Δημόσιο το 7,5% των εσόδων της. Προβλέπει, επίσης πως τα διόδια θα υποχωρήσουν στα 2,5 ευρώ από 2,8 ευρώ σήμερα για την πρώτη πενταετία. Τα τέλη διέλευσης θα μπορούν να αναπροσαρμοστούν στα επόμενα χρόνια, για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας ώστε το μέσο αντίτιμο να μην ξεπερνά τα 2,5 ευρώ. Αρκεί ο νέος παραχωρησιούχος αποδείξει στο δημόσιο πως σε τουλάχιστον τρία τμήματα της Αττικής Οδού η μέση ταχύτητα έχει περιοριστεί σε λιγότερα από 45 χιλιόμετρα την ώρα, τότε θα μπορεί να αυξήσει το αντίτιμο των διοδίων για τις ώρες αιχμής σε επίπεδα ακόμα και άνω των 3 ευρώ. Πρέπει, όμως, να το μειώσει σημαντικά τις υπόλοιπες ώρες ώστε ο μέσος όρος να μην ξεπερνά τα 2,5 ευρώ.
Οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού
Εν τω μεταξύ, κομβική λύση απέναντι στο φαιό περιβάλλον προσπάθειας επίλυσης του κυκλοφοριακού στην πρωτεύουσα αποτελεί η επέκταση της Αττικής Οδού. Πρόκειται για έργο κοντά στο 1,5 δις. ευρώ για την υλοποίηση του οποίου όποια λύση και αν επιλεγεί (πχ ΣΔΙΤ) απαιτείται κονδύλι από πλευράς δημοσίου κοντά στα 700 εκατ. ευρώ. Παρακαταθήκη για την επόμενη ημέρα του έργου αποτελεί για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, η πρότυπη πρόταση που κατέθεσε το σχήμα ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ-ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ-ΑΒΑΞ για την κατασκευή των επεκτάσεων της Αττικής Οδού προς Λαύριο, Ραφήνα και Σήραγγα Ηλιούπολης που θα ενώσει την Δυτική Περιφερειακή Υμηττού με την Λεωφόρο Βουλιαγμένης. Αυτό έγινε εφικτό από τη στιγμή που πήρε σάρκα και οστά ο νόμος 4903 που ισχύει από το 2022.
Το σχήμα (του οποίο το project ονομάστηκε ΑΘΗΝΑ) έχει την εξής διαστρωμάτωση: ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ 36% – ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ 32% – ΑΒΑΞ 32%. Πρόκειται για την πρώτη Πρότυπη Πρόταση που κατατίθεται από ιδιωτικό σχήμα στην Ελλάδα για την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής.
Ο προϋπολογισμός των τριών αυτών έργων σύμφωνα με κατασκευαστικές πηγές ενδέχεται να αγγίζει όπως προαναφέρθηκε το 1,5 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο φαντάζει ιλιγγιώδες αλλά δεν αποκλείεται να φτάσει τελικά και σε μεγαλύτερα νούμερα.
Μελετητικά πιο ώριμη θεωρείται η Σήραγγα Ηλιούπολης οι μελέτες της οποίας έχουν αναληφθεί από την Lamda Development καθώς αποτελούν κρίσιμο κρίσιμο κρίκο στην σμίκρυνση του χρόνου προσέγγισης στο Ελληνικό από/προς το Αεροδρόμιο αλλά και τα Βόρεια Προάστια.
Θα πρέπει πάντως να διευκρινιστεί πως μέσω των Πρότυπων Προτάσεων Προτάσεων ενδέχεται να δούμε και άλλες επεκτάσεις της Αττικής Οδού καθώς η φύση του συγκεκριμένου “εργαλείου” επιτρέπει σε ιδιωτικά σχήματα να προτείνουν στην Πολιτεία έργα τα οποία πιστεύει ότι έχουν εμπορικό υπόβαθρο και υπάρχει η ανάγκη για την κατασκευή τους. Σε κάθε περίπτωση οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού λόγω και έλλειψης άλλων μεγάλων οδικών projects είναι βέβαιο ότι θα βρεθούν ψηλά στην ατζέντα έργων της πολιτείας την προσεχή τριετία.
Όπως είχε αφήσει να εννοηθεί και η προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ο διαγωνισμός για τις τρεις επεκτάσεις της Αττικής Οδού, σχεδιάζεται να είναι ενιαίος και όπως όλα δείχνουν θα είναι ο πρώτος διαγωνισμός που θα γίνει μέσω Πρότυπων Προτάσεων που δίνει τη δυνατότητα σε ιδιωτικές εταιρείες να αναλαμβάνουν τεχνικές και χρηματοοικονομικές μελέτες για έργα με προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ.
Αν η Επιτροπή κάνει δεκτή την πρότυπη πρόταση τότε η κυβέρνηση πραγματοποιεί διαγωνισμό.
Στην περίπτωση που ο ιδιώτης ο οποίος πρότεινε το έργο κερδίσει το διαγωνισμό τότε αναλαμβάνει να το υλοποιήσει με βάση τις μελέτες που ο ίδιος εκπόνησε. Στην περίπτωση που το έργο ανατεθεί, μέσω του διαγωνισμού, σε άλλη εταιρεία, τότε η τελευταία πρέπει να καταβάλλει σε αυτόν που προετοίμασε το διαγωνισμό το κόστος για τις μελέτες.
Τούτων δοθέντων η διαδικασία αξιολόγησης της πρότυπης πρότασης ολοκληρώνεται σε 90 ημέρες από την ημερομηνία αποστολής του αποδεικτικού παραλαβής της πρότυπης πρότασης.
Ποια είναι η διαδικασία για τις Πρότυπες Προτάσεις
Οι πρότυπες προτάσεις κατατίθενται στην Επιτροπή Αξιολόγησης μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και συνοδεύονται από πλήρη φάκελο υποστηρικτικών στοιχείων και εγγράφων. Σε αυτά ανήκουν αναλυτική περιγραφή του αντικειμένου, τεκμηρίωση της σκοπιμότητας της σύμβασης, αναλυτική τεκμηρίωση της αξίας της προτεινόμενης επένδυσης, μελέτη κόστους – οφέλους και γενικά στοιχεία που αποτελούν προϊόν ολοκληρωμένης μελέτης.
Επίσης, για την υποβολή της πρότυπης πρότασης απαιτείται η καταβολή παραβόλου, υπέρ του Δημοσίου, ύψους ίσου με ποσοστό 1‰ επί της προϋπολογιζόμενης αξίας του έργου. Ο προτείνων δύναται να αποσύρει οποτεδήποτε την πρότυπη πρόταση που υπέβαλε.
Εφόσον ο προτείνων αποσύρει την πρότυπη πρόταση μέχρι την ολοκλήρωση της αξιολόγησής της από την Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων, επιστρέφεται στον προτείνοντα ποσό του παραβόλου που αντιστοιχεί σε ποσοστό έως 30% της αξίας του, με πράξη της Επιτροπής Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων. Σε περίπτωση μεταγενέστερης απόσυρσης πρότυπης πρότασης, το καταβληθέν ποσό παραβόλου δεν επιστρέφεται. Εάν ο προτείνων αποσύρει πρότυπη πρόταση, δεν δικαιούται να επανέλθει με νέα πρότυπη πρόταση ως προς το ίδιο έργο υποδομής για χρονική περίοδο έξι μηνών.
Σε περίπτωση που έχουν υποβληθεί δύο ή περισσότερες πρότυπες προτάσεις με το ίδιο ή παρόμοιο αντικείμενο, η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων τις εξετάζει ταυτόχρονα και εισηγείται την έγκριση μόνο της πιο σκόπιμης και συμφέρουσας πρότυπης πρότασης.
η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων ενημερώνει τον προτείνοντα μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας ως προς την πληρότητα ή τις ελλείψεις της υποβληθείσας πρότυπης πρότασης εντός 30 ημερών από την ημερομηνία υποβολής και, εφόσον απαιτείται, τον καλεί να υποβάλει συμπληρωματικές πληροφορίες και στοιχεία εντός 30 ημερών. Σε κάθε όμως, περίπτωση, η διαδικασία αξιολόγησης της πρότυπης πρότασης ολοκληρώνεται σε 90 ημέρες από την ημερομηνία αποστολής του αποδεικτικού παραλαβής της πρότυπης πρότασης.
Εάν η Επιτροπή κάνει δεκτή την πρότυπη πρόταση, υποβάλει τη θετική εισήγησή της στον αρμόδιο υπουργό, ο οποίος εισάγει, με πρότασή του, την πρότυπη πρόταση προς τελική κρίση στην Κυβερνητική Επιτροπή Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας. Στη συνέχεια προχωρούν οι διαδικασίες δημοπράτησης του έργου με τη σύνταξη των απαιτούμενων τευχών δημοπράτησης και λοιπών διαδικασιών.
