Η Μονάδα Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank δημοσίευσε μελέτη με τίτλο «Πληθωρισμός και Φορολογική Επιβάρυνση των Νοικοκυριών», αναδεικνύοντας τη «σιωπηλή» αύξηση των φόρων που προκαλεί η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας. Τη μελέτη υπογράφουν οι Δρ. Τάσος Αναστασάτος, Δρ. Θεόδωρος Ράπανος και Δρ. Θεόδωρος Σταματίου.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, σχεδόν το 70% του φορολογητέου εισοδήματος το 2023 προήλθε από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις, με την επιχειρηματική δραστηριότητα να ακολουθεί σε απόσταση. Η προοδευτική φύση της φορολογικής κλίμακας οδηγεί σε μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση όταν αυξάνεται το εισόδημα, ακόμη κι αν οι αυξήσεις είναι μόνο ονομαστικές – όπως συμβαίνει σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού.
Τι σημαίνει «ολίσθηση κλιμακίου»
Όπως επισημαίνεται, όταν δεν τιμαριθμοποιούνται τα όρια της φορολογικής κλίμακας, ακόμη και μικρές αυξήσεις στους μισθούς μπορεί να ωθούν τους φορολογούμενους σε υψηλότερα κλιμάκια, αυξάνοντας το φόρο που πληρώνουν, παρότι το πραγματικό τους εισόδημα μπορεί να έχει μειωθεί. Αυτό οδηγεί σε μια μορφή «πληθωριστικού φόρου», ο οποίος ενισχύει τα έσοδα του κράτους αλλά μειώνει τη συνολική ζήτηση.
Το κόστος της μη τιμαριθμοποίησης
Από την ανάλυση προκύπτει ότι η συνολική φορολογική επιβάρυνση των εισοδημάτων από μισθούς, συντάξεις και επιχειρηματική δραστηριότητα αυξήθηκε από 9,9% το 2021 σε 11,1% το 2023. Το 37% αυτής της αύξησης αποδίδεται αποκλειστικά στη μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας.
Αν η κλίμακα είχε τιμαριθμοποιηθεί πλήρως, τα φορολογικά έσοδα του 2023 θα ήταν 9,2% χαμηλότερα – χωρίς να μειώνεται το πρωτογενές πλεόνασμα κάτω από το 2% του ΑΕΠ. Ανάλογα περιορισμένες θα ήταν οι απώλειες και με πιο ήπια σενάρια, όπως αυτό της Πορτογαλίας.
Μισθωτοί οι μεγάλοι χαμένοι
Η μη τιμαριθμοποίηση επηρέασε κυρίως τους μισθωτούς και συνταξιούχους, με σχεδόν τη μισή αύξηση των φόρων να αποδίδεται σε αυτή την αιτία. Στους ελεύθερους επαγγελματίες, το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 16%.
Για τους μισθωτούς της μεσαίας τάξης, η επίπτωση είναι ακόμη εντονότερη: αν η κλίμακα είχε τιμαριθμοποιηθεί πλήρως, ο μέσος φόρος θα ήταν μειωμένος από 19% έως και 32%, ανάλογα με το εισόδημα. Αντίθετα, για τα χαμηλά εισοδήματα, η τιμαριθμοποίηση δεν θα είχε αποτέλεσμα, αφού δεν πληρώνουν καθόλου φόρο.
Τι ρόλο παίζει η εισφορά αλληλεγγύης
Η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης απορρόφησε μέρος της επιβάρυνσης. Ωστόσο, η Eurobank τονίζει ότι τα αναδιανεμητικά αποτελέσματα διαφέρουν: με τιμαριθμοποίηση αντί για κατάργηση της εισφοράς, σχεδόν όλοι οι μισθωτοί –πλην του πλουσιότερου 10%– θα πλήρωναν λιγότερους φόρους.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες
Για έναν άγαμο μισθωτό, η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο όρο του ευρωπαϊκού Νότου όσον αφορά τη φορολογική επιβάρυνση. Όμως, για ένα ζευγάρι με δύο παιδιά, η Ελλάδα καταγράφει τη μεγαλύτερη συνολική επιβάρυνση – ειδικά αν προστεθούν και οι ασφαλιστικές εισφορές.
Το ελληνικό φορολογικό σύστημα χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλό αφορολόγητο όριο και πολύ χαμηλό όριο για την εφαρμογή του ανώτατου φορολογικού συντελεστή, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες.
Προτάσεις πολιτικής: ευελιξία και δικαιοσύνη
Η μελέτη καταλήγει σε τρία εναλλακτικά σενάρια τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας:
1. Αυτόματος μηχανισμός πλήρους τιμαριθμοποίησης, που προσφέρει σταθερότητα αλλά περιορισμένη ευελιξία.
2. Μερική τιμαριθμοποίηση, για παράδειγμα μόνο στα πρώτα κλιμάκια ή στο αφορολόγητο.
3. Ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, που θα επιτρέπει κατ’ έτος αναπροσαρμογές, με βάση τις ανάγκες του προϋπολογισμού και τους δημοσιονομικούς στόχους.
Η Eurobank υπογραμμίζει ότι μια τέτοια μεταρρύθμιση θα βοηθούσε τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη του συστήματος, χωρίς να διακυβεύεται η δημοσιονομική σταθερότητα. Παράλληλα, θα μπορούσε να ενισχύσει την απασχόληση, την αποταμίευση, τις επενδύσεις και την επαναπατρισμό εξειδικευμένων στελεχών.
